Wie muzikant wil worden, kan maar beter niet de autobiografie van Joe Jackson lezen. Veel mensen kennen hem als ‘angry young man’ uit de new wave tijd, begin jaren tachtig. Maar zijn successtory, die dan begint, kent een lange voorgeschiedenis van veel afzien en falen. De eerste 400 bladzijden van zijn boek gaan daarover, het succes vat hij samen in de allerlaatste pagina’s.
Hetzelfde geldt voor de Noorse schrijver Karl Ove Knausgard. Ik heb net ‘Schrijver’ uit, het vijfde deel uit zijn zesdelige serie Mijn strijd. Een autobiografische boekenreeks van in totaal meer dan 3000 bladzijden. Eerder las ik al ‘Vader’ (deel 1). De overige werken uit de reeks heten ‘Liefde’ (2), ‘Zoon’ (3), en ‘Nacht’ (4) en ‘Vrouw’ (6). De vraag die oprijst is of er nog iets overblijft van wat je niet weet van ’s mans leven als je de resterende delen ook gelezen hebt. In ‘Schrijver’ keert Knausgard zijn ziel binnenste buiten en deelt het resultaat met een inmiddels grote verzameling fans.
‘Schrijver’ is het relaas van een vrijwel ononderbroken writer’s block, uitgesmeerd over een periode van twaalf jaar. In die tijd schrijft hij twee korte verhalen en een roman. De worsteling daarmee, en met de persoon die hij is, beschrijft hij in 460 bladzijdes tot in akelig minieme details. Knausgard lijkt zijn best te hebben gedaan om het meesterwerk van Marcel Proust ‘Op zoek naar de verloren tijd’ te evenaren. Ook een werk waar niet de meest spectaculaire herinneringen veel pagina’s krijgen toebedeeld.
Wat maakt Knausgard’s werk dan zo bijzonder, dat de Noren al een werkwoord voor zijn manier van beschrijven gebruiken: Knausgarden? Knausgard verkent heel alledaagse situaties en ongemakkelijke emoties en weet ze te vatten in woorden die voor mensen – mij in ieder geval – uiterst herkenbaar zijn. Knausgard is een meester in het beschrijven van gênante ervaringen en wat dat met hem doet. Minder blozen had Knausgard vast meer erecties opgeleverd, maar ons minder intrigerende ontboezemingen.
Bij zijn onvermogen om zijn gevoelens voor een meisje te verwoorden, jaloezie, schuldgevoel of schaamte, in alle gevallen denk je verdomd ja, zo voelde dat! De gêne als je met de ogen van je vrienden keek naar de grote witte onderbroeken van je moeder thuis aan de waslijn. De onmacht die je voelde in contact met je ouders. Of dat nauwkeurig gedoseerde bezoek aan vrienden in je studententijd. Ze zouden eens kunnen denken dat je vriendeloos was…
Knausgard maakt het leven niet gemakkelijker, wel begrijpelijker. En misschien daardoor toch ietsjes lichter. Als lezer werkt het verslavend. Als schrijver is zijn werk ronduit intimiderend. Hoe kan iemand zo mooi schrijven over zo weinig? Zijn werk is net zo ontmoedigend voor schrijvers als Joe Jackson’s carrière voor muzikanten. Het zou geweldig zijn als het nog eens tot een verfilming van zijn werk komt. De scenarioschrijver die zich daar aan waagt, mag op voorhand al een Oscar van mij.
