Ik ben een groot bewonderaar van George Orwell. Niet vanwege zijn bekendste werk – 1984, Animal farm – maar omdat ik vooral zijn non-fictie verhalen geweldig vind. Hij was afkomstig uit de Engelse middenklasse, maar schreef prachtige boeken over het leven aan de onderkant van de Britse maatschappij. Road to Wigan pier is er een van. In dit boek uit 1936 over het bikkelharde leven van mijnwerkers en werklozen in het noorden van Engeland schrijft hij over een wereld waarvan veel Engelsen in het zuiden niet eens wisten dat die bestond. Zijn afkomst was geen toeval maar een vereiste om een dergelijk antropologisch verslag te maken.
Met Ruben Terlou is iets soortgelijks aan de hand. Ruben is de presentator van ‘Langs de oevers van de Yangtze’. Een goed bekeken en bejubelde documentaire over de ontwikkelingen in het moderne China. Ik denk niet dat Rubens wiegje ooit stond in het Arnhemse Klarendal, het Utrechtse Ondiep of Amsterdam Nieuw West. Maar ook Ruben gebruikt net als Orwell alles wat hij heeft meegekregen en wat in hem zit om verslag te doen van een ons onbekende wereld.
In de documentaire neemt Ruben je moeiteloos mee in het leven van de met de moderniteit worstelende Chinees. Hij ontlokt, omdat hij de taal spreekt maar vooral met zijn ontwapenende charme, de geïnterviewden de ene ontboezeming na de andere. De harde strijd om het bestaan, de te krappe huwelijksmarkt voor jonge mannen, de gedwongen verhuizing van miljoenen mensen voor de bouw van de stuwdam. Ze krijgen dankzij Ruben een gezicht. Kritiek op je regering leveren, dat doe je niet. Dus als Ruben een vanwege de stuwdam verdreven echtpaar interviewt, hebben ze over de grootste dam ter wereld geen mening. Toch weet hij de vrouw te verleiden om dan maar een lied te zingen. Een hartverscheurend treurig en kritisch lied.
Net dertig, vloeiend Chinees spreken, fotograaf en arts, presentator en kijkcijferkanon en je belangrijkste droom verwezenlijkt hebben. Ik bewonder Ruben. We hebben Ruben hard nodig om de veranderende wereld om ons heen te kunnen begrijpen. Als hij klaar is met de Chinezen, kan de VPRO dan misschien Ruben naar de Verenigde Staten sturen? Hij mag van mij een documentaire maken over de Mexicaanse muur die Donald Trump wil bouwen. Ik wil graag zien hoe Amerikanen hèm duidelijk maken dat ze een leider als Trump willen. Een presidentskandidaat die belang hecht aan scheidingsmuur en de omvang van zijn geslachtsdeel. Dan begrijp ik het misschien ook.
